Wie of wat zijn de Kempense Klaprozen?

Kempense Klaprozen omvat alle militairen die omkwamen tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) en afkomstig waren uit de Kempense gemeenten Balen, Dessel, Geel, Laakdal, Meerhout, Mol en Retie (regio Stuifzand) en de gemeenten Arendonk, Baarle-Hertog, Beerse, Hoogstraten, Kasterlee, Merksplas, Oud-Turhout, Ravels, Rijkevorsel, Turnhout en Vosselaar (regio Noorderkempen) en de gemeente Herentals (regio Kempens Karakter).

Met omgekomen militairen bedoelen we zij die sneuvelden ten gevolge van militaire acties, ten gevolge van ziekte of ongevallen tijdens de oorlogsjaren (zowel aan het front, in krijgsgevangenschap als de geïnterneerden) en ook die militairen die in de onmiddellijke naoorlogse periode alsnog stierven ten gevolge van verwondingen opgelopen tijdens de oorlogsjaren. Burgerslachtoffers vallen buiten de focus van dit project.

Het bepalen van de afkomst van de militairen is minder eenduidig af te bakenen. Voor militairen die heel hun leven wonen in hun geboorteplaats stelt zich geen probleem, maar wat te doen met zij die verhuizen? Is iemand die slechts de eerste levensjaren in Mol verblijft nog een Mollenaar? Verhuist men pas kort voor de mobilisatie naar Geel, is men dan een Gelenaar?

Vanuit Stuifzand werd gekozen om te vertrekken vanuit de namenlijsten op de oorlogsmonumenten die vandaag in de betreffende gemeenten staan. Deze zijn geenszins te interpreteren als de definitieve namenlijst, maar ze geven wel een beeld van wie de gemeenschap op dat moment beschouwt als ‘hun gesneuvelden’. Doorgaans zijn deze mannen geboren en getogen in de gemeente of dermate sterk in de gemeente verankerd door hun beroep, langdurig verblijf of  familiale wortels.  Elke militair vermeld op deze monumenten krijgt een plaats op deze website.

Duiken in de loop van het onderzoek namen op van omgekomen militairen, geboren en getogen in de gemeente, maar niet vermeld op het betreffende oorlogsmonument, dan krijgen ook zij een plaats op de website. Indien hun naam niet vermeld staat op het oorlogsmonument, dan wordt dit uitdrukkelijk vermeld in hun biografische fiche. 

Voor het verzamelen van de namen van de gesneuvelden deed Erfgoed Noorderkempen beroep op de heemkundige kringen. Zij bezorgden ons naamlijsten van de gesneuvelden van hun gemeenten. Zoals eerder aangehaald, is het bepalen van de afkomst van de soldaten niet altijd even evident. Sommige namen komen dan ook voor op lijsten van verschillende gemeenten en worden zelfs op oorlogsmonumenten in die diverse gemeenten vermeld. In de mate van het mogelijke verwijzen we naar deze dubbele vermelding.

De aanvullingen voor Herentals (Kempens Karakter) gebeurden door de vrijwilligers van Brigade Piron Nete en Aa. Zij verzamelden de afgelopen jaren heel wat informatie in het kader van andere projecten, die ze in 2023 invoerden in de database ‘Kempense Klaprozen’.

Voor elke militair wordt een biografische fiche opgesteld aan de hand van gegevens uit diverse burgerlijke en militaire archieven. Elke fiche bestaat uit vier luiken: familiaal, militaire loopbaan, bronvermelding en media (digitale kopie van opvallende foto’ en documenten). Het zwaartepunt ligt bij het luik militaire loopbaan omdat hier tot op heden vaak nog geen systematisch onderzoek gebeurde. Het spreekt voor zich dat niet elke biografische fiche in even grote mate gestoffeerd is. Dit hangt af van het beschikbare bronnenmateriaal.

Het logo gekozen voor het project is een ontwerp van Bryan Hannes (°1996) uit Geel.

Naast de bekende klaproos toont het een Mauser Mod. 1889 (het standaardwapen van de Belgische infanterie in 1914) met in de loop een dennentak. De symboliek refereert naar een passage uit het het dagboek van brancardier John Leysen. In de zomer van 1915 beschrijft hij hoe tijdens een periode van rust de Kempense jongens uit het regiment Jagers te Voet in de duinen bij De Panne voor het eerst sinds lang dennebomen zien die hen herinneren aan hun thuisstreek. Velen trekken takjes af en steken deze in hun knoopsgaten en geweerlopen. (LEYSEN, John (1930) Eenige bladzijden uit het dagboek van een Belgischen brancardier. Brecht, Braeckmans.)

Tot slot wensen we te benadrukken dat deze website het resultaat is van een educatief project. De gepresenteerde resultaten zijn niet definitief, maar worden voortdurend aangepast en aangevuld naar mate nieuwe elementen aan het licht komen.